Và mẹ đã nâng niu, gìn giữ cuộc sống bình dị ấy để mỗi khi về thăm quê, chúng tôi như được sống lại cả thời thơ ấu với lấm lem bùn đất mà tràn đầy ấm áp yêu thương.
Tôi sinh ra ở nơi lúa mọc, có cả một ký ức sâu nặng thơm phức mùi rơm rạ. Ngoài giờ lên lớp, thời gian còn lại, chúng tôi gửi cả trên đồng lúa bạt ngàn. Khi ê a học bài trên lưng trâu, khi chạy bạt gió để căng cánh diều tuổi thơ, lúc lang thang trên bờ ruộng, bờ mương, bờ máng tìm bắt con cua, con dế; có khi mò mẫm lặn lội tới tận rốn với lúa má, hoa cỏ, cây cối, chim chóc.
Vui nhất là vào mùa gặt. Khi lúa đã về bồ, rơm còn phơi ươm vàng trên chân ruộng, chúng tôi tha hồ xới từng bó rơm để tìm bắt dế. Những chú dế chiến nấp kín đáo nơi gốc rạ phủ trên mình chút rơm vàng bị khui lên. Vậy là cả bọn tha hồ bò trên những vồng rơm để đá dế. Lũ trâu không người chăn cứ vậy tha hồ gặm những luống khoai mới chớm.
Nhưng có sao, những lằn roi phạt không dập tắt niềm vui bất tận của chúng tôi. Và đống rơm là “sào huyệt” của trò trốn tìm, nhát bắt trẻ con; những trò nhào lộn, chạy nhảy từ trên đỉnh xuống, bãi rơm nằm tràn ra đường đi, rơm phủ lên người với nhau, nói cười nắc nẻ…
Sau một ngày bị cắt hạ, thân lúa đã bước qua đời sống khác, cuộc đời của rơm rạ. Phơi mình trong nắng gió, những sợi rơm se khô một chút, lại vàng sẫm hơn một chút, lại giòn hơn một chút. Đây là nơi dự trữ thức ăn cho vịt rúc, gà bươi quanh năm, vì lúa bó đập vẫn còn để lại nhiều lúa kẹ trên thân rơm. Bầy gà tìm trùn đất, bươi đống rơm ướt vung vãi ra sân.
Đống lúa lép, bùi nhùi mấy con vịt xiêm đã sục sạo suốt một mùa gió chướng. Sau vài đợt mưa đầu mùa, sáng ra đã thấy nấm mọc lủ khủ. Chúng tôi lại trốn ngủ dầm mưa hái những cái nấm mọc theo mảng rơm mục rã. Những cái nấm tròn tròn như trứng chim, chỉ qua một đêm đã giương chiếc dù nhỏ xíu, thấp tè.
Với tuổi thơ của mình, rơm luôn gắn bó với cuộc sống thường nhật. Trên vồng cải mới gieo, tôi cẩn thận rải rơm đậy những mầm non mới nhú; Những đêm khuya, trên con đường làng gập ghềnh bùn đất, con cúi vấn bằng rơm cháy rực giúp chúng tôi tìm đến nhà nhau để ôn bài; ổ rơm ấm ấp ôm những quả trứng cho chú gà con lông vàng gõ mỏ chui ra; Và mẹ thường ngồi tỉ mẩn bện từng chiếc chổi từ mớ rơm, chiếc chổi nhỏ để quét bộ ván ngựa, bộ phản đã lên nước bóng loáng, chổi to hơn để quét nhà, quét bếp.
Tuổi thơ của tôi đã đi qua những con đường trải đầy rơm mới vàng ươm, vấn vít hương thơm dịu ngọt. Sự bình yên và êm đềm của những năm tháng ấy luôn âm ỉ cháy trong niềm thương nỗi nhớ để mỗi khi về thăm quê lại thấy tâm hồn mình thanh thoát, yên lành hơn.
Chuyện Làng Quê
