Việt Nam diễn nghĩa - Tập VII (Tiểu thuyết lịch sử) (Kỳ 18)

Những lỗ châu mai được khoét thủ công trên bờ thành đồn Phồn Xương - Đại bản doanh của nghĩa quân Yên Thế. Nguồn: baobacgiang.com.vn

Kỳ 18.

VII.

Trong đồn Phồn Xương, một sáng tháng 5 năm 1903, Đề Thám sau khi ăn sáng xong đang ngồi uống trà với Đề đốc Phu nhân Đặng Thị Nhu, với Cả Trọng, cả Dinh và quân sư Hoàng Điển Ân trong căn phòng duy nhất được xây gạch, lợp ngói khang trang dùng để tiếp khách. Phòng đặt những bàn lớn màu gụ khảm trai, đặt những ghế tràng kỹ cũng màu gụ hoa văn họa tiết. Đề Thám uống xong một cốc trà Bản Ven rồi nói:

-Theo thám mã của ta ở quán rượu nam sông Thương báo về, trưa nay Phồn Xương của ta có khách quý tới thăm.

Phu nhân Đặng Thị Nhu hỏi:

-Ai vậy tướng công?

-Là Giải nguyên Phan Bội Châu, hiệu là Phan Sào Nam.

Phu nhân hỏi tiếp:

-Phan Bội Châu là người thế nào? Tướng công nói qua về ngài ấy đi.

Hoàng Hoa Thám uống thêm chén trà rồi đáp:

-Phan Bội Châu là một danh sĩ, một nhà yêu nước nổi tiếng, hiện ngài đang tìm con đường cứu nước. Ngài sinh năm 1867 tại làng Đan Nhiễm, xã Xuân Hòa, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Năm Canh Tý 1900, Phan Bội Châu đỗ đầu trong cuộc thi hương Nghệ An nên gọi là Giải nguyên. Phan Bội Châu có lòng yêu nước. Năm 17 tuổi đã viết bài hịch “Bình Tây thu Bắc” đem dán ở cây đa đầu làng để hưởng ứng phong trào chống Pháp. Năm 1885, khi chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi ban ra, Phan Bội Châu đã cùng bạn là Trần Văn Lương lập ra đội sĩ tử Cần Vương để hưởng ứng nhưng bị Pháp khủng bố. Sau khi đỗ giải nguyên, Phan Bội Châu hình thành con đường cứu nước mới. Ở nước ta, sau khi mất nước, các nhà yêu nước vắt óc ra tìm đường con đường cứu nước. Ở nước ta, hiện nay có ba xu hướng cứu nước, một là khởi nghĩa vũ trang, dựa vào sức mình để giải phong đất nước, thứ hai là con đường của Phan Bội Châu, ngài cũng bạo động cứu nước nhưng muốn dựa vào Nhật Bản, nhờ Nhật Bản giúp Việt Nam đánh Pháp. Ngài chuẩn bị thành lập Hội Duy Tân ở Quảng Nam vào năm sau, năm 1904, Minh chủ là Kỳ Ngoại Hầu Cường Để, một người thuộc dòng tộc nhà Nguyễn. Nghe nói Phan Bội Châu đang vận động thanh niên yêu nước sang Nhật Bản học tập, phong trào này gọi là phong trào Đông Du. Có lẽ sau chuyến thăm Yên Thế, Phan Bội Châu sẽ xuất dương sang Nhật Bản, tìm con đường cứu nước.

Cả Trọng hỏi:

-Thế còn xu hướng thứ ba là gì? Ai là người khởi xướng thưa cha?

Đề Thám nhâm nhi chén trà rồi đáp:

Xu hướng thứ ba là xu hướng ôn hòa, còn gọi là xu hướng “Pháp-Việt đề huề” của nhà chí sĩ yêu nước Phan Chu Trinh, biệt danh là Phan Tây Hồ. Ngài Phan Chu Trinh sinh năm 1872 ở làng Tây Lộc, huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam. Ngài là người học giỏi. Năm Canh Tý 1900, Phan Chu Trinh đỗ cử nhân, năm 1901 đỗ Phó bảng. Ngài cũng đang khổ công tìm con đường cứu nước. Ngài cho rằng dân trí ta, dân khí ta thấp nên chưa thể nói đến tự mình độc lập, cho nên cần thuyết phục người Pháp phải ra sức nâng cao dân trí, nâng cao đời sống kinh tế cho người Việt Nam. Khi trình độ dân trí, dân khí đã cao thì mới nói đến chuyện giành độc lập và giữ được độc lập. Trình độ dân trí, dân khí thấp, cuộc sống nghèo khổ, có giành được độc lập cũng mất vào tay kẻ khác. Cho nên, ngài kịch liệt phản đối dùng biện pháp vũ lực vũ trang chống Pháp. Cùng mục đích chống Pháp giành độc lập tự do nhưng Phan Chu Trinh và Phan Bội Châu đối lập quan điểm với nhau. Phan Chu Trinh nới với Phạn Bội Châu: Bất bạo động, bạo động tắc tử, bất vọng ngoại, vọng ngoại dã ngu. Tuy hai ngài dù còn trẻ tuổi nhưng các quan điểm có ảnh hưởng lớn đến lòng yêu nước hiện nay, bách tính cả nước đều mến mộ và chịu ảnh hưởng tư tưởng hai ngài. Ở Hà Nội, do ảnh hưởng tư tưởng các ngài ấy mà ngài Lương Văn Can đã mở trường Đông Kinh Nghĩa Thục chuyên giảng dạy sách vở thơ văn yêu nước của Phan Bội Châu và của những chí sĩ yêu nước khác. Ta đã sai người liên hệ với Lương Văn Can xem Yên Thế có thể giúp được gì cho Trường Đông Kinh Nghĩa Thục không, ví dụ như về tài chính nhưng chưa thấy hồi âm. Ngài Phan Chu Trinh cũng đang có ý tới thăm Yên Thế của ta đấy.

Đề đốc phu nhân Đặng Thị Nhu nói:

-Trăm con đường chết mới tìm được một con đường sống. Ngài Phan Sào Nam thì sắp tới, thế còn ngài Phan Tây Hồ thì bao giờ tới?

Hoàng Hoa Thám đáp:

-Ngài Phan Chu Trinh hẹn sẽ thăm Yên Thế vào năm 1906.

Rồi gọi:

-Lính đâu.

-Dạ.

-Thu xếp một căn phòng đầy đủ tiện nghi cho ngài Phan Bội Châu nghỉ tạm mấy ngày.

-Dạ.

Vừa khi đó thì có lính vào báo:

-Dạ bẩm chủ tướng, người của ta ở quán rượu nam sông Thương đã đem khách về.

Đề Thám nói:

-Vậy để ta ra ngoài đón.

Hoàng Hoa Thám và mọi người đi ra phía cổng chính của đồn Phồn Xương, thấy người của quán rượu nam sông Thương là nơi liên lạc với bên ngoài của Yên Thế đi với hai người, một người khoảng 36 tuổi, dáng rạng rỡ của một văn thần khoa bảng, đầu đội khăn thếp đen, áo lụa đen, quần trắng, đi giầy vải đen. Một người mới khoảng 21 tuổi, mặc âu phục, quần ka ki nâu, áo sơ vin trắng, thắt cà vạt đỏ. Ba người đã đi qua cổng vào bên trong chiến lũy thành ngoài. Hoàng Hoa Thám vội tiến lại gần chắp tay:

-Xin chào đại nhân.

-Xin chào công tử.

Người thám mã dẫn đường vội nói với hai người cùng đi:

-Đây là Đề đốc tướng quân Hoàng Hoa Thám.

Hai người khách vội vòng tay:

-Xin kính chào Đề đốc tướng quân.

Người thám mã nói với Đề Thám:

-Đây là tiên sinh Phan Bội Châu.

Hai người mừng rỡ lại cúi đầu chào nhau lần nữa. Hoàng Hoa Thám dẫn Phan Bội Châu và người trẻ tuổi về nhà khách. Đến nơi, mọi người chia ghế chủ khách ngồi. Đề Thám không cần gọi thì người lính cận vệ đã đem trà lên rót vào các chén. Hoàng Hoa Thám nói:

-Xin mời tiên sinh.

-Xin mời công tử.

-Dạ, kính mời Đề đốc tướng quân.

Xong một lượt trà, Phan Bội Châu nói:

-Nghe đại danh của tướng quân đã lâu, nay mới được gặp, nghe vùng Yên Thế chấn động nước Pháp và Đông Dương nay mới được đặt chân tới, hân hạnh, hân hạnh.

Đề Thám nói:

-Ở nơi rừng núi xa xôi nay lão phu cũng nghe danh tiên sinh từ lâu rồi. Tiên sinh quyết chí tìm con đường cứu nước mới, bái phục, bái phục.

Phan Bội Châu đáp:

-Không dám, không dám.

Và chỉ vào người thanh niên trẻ tuổi:

-Xin giới thiệu với Đề đốc tướng quân, đây cũng coi như học trò của tại hạ, quý danh là Nguyễn Khắc Nhu, quê quán ở làng Song Khê, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang, gia đình có truyền thống Nho học và anh Nhu đây cũng đang theo đòi nghiên bút. Anh rất tích cực ủng hộ và đi theo con đường bạo động cứu nước của tại hạ. Nếu thành lập Hội Duy Tân thì anh sẽ là thành viên đầu tiên.

Đề Thám gật đầu nhìn Nguyễn Khắc Nhu, thấy từ trong đôi mắt sáng thông minh của người thanh niên toát ra một tinh thần khảng khái. Đề Thám nói:

-Quý hóa quá, vậy công tử là đồng hương với lão phu rồi, rất hân hạnh được đón tiếp.

Nguyễn Khắc Nhu vội khoanh tay cúi mình:

-Dạ, đa tạ Đề đốc tướng quân, hậu sinh thật là vinh hạnh.

-Tiên sinh và công tử đi đường xa mệt, cũng đã đến bữa cơm trưa, xin kính mời tiên sinh và công tử dùng chén rượu nhạt rồi nghỉ ngơi, chiều ta đàm đạo tiếp. Người đâu.

-Dạ.

Đi mời bà Ba, Cả Trọng, Cả Dinh, Cả Tuyển, Thống Luận, Lý Bảo, Hoàng Điển Ân đến dùng rượu với tiên sinh Phan Bội Châu và công tử cho vui.

-Dạ, tuân lệnh tướng quân.

Trong bữa cơm trưa, Phan Bội Châu, Nguyễn Khắc Nhu được làm quen với Đề đốc Phu nhân Đặng Thị Nhu, một nữ tướng nổi tiếng của nghĩa quân Yên Thế mà Phan Bội Châu đã nghe danh, Thống Luận, Lý Bảo, Hoàng Điển Ân, Cả Dinh, Cả Trọng và những người chủ chốt trong gia đình Đề Thám. Phan Bội Châu nói:

-Xin kính chào Đề đốc phu nhân và các tướng quân. Phu nhân nổi danh trong chỉ huy đánh Pháp. Tại hạ nghe tiếng từ lâu, nay mới được gặp, hân hạnh, hân hạnh.

Đề đốc phu nhân đáp:

-Đa tạ, đa tạ, tinh thần yêu nước và tìm đường cứu nước của Phan tiên sinh đang được cả nước và chúng tôi ngưỡng mộ, thật ngưỡng mộ.

Phan Bội Châu đáp:

-Không dám, không dám.

Chén rượu hội ngộ giữa các anh hùng thật là vui vẻ.

Chiều sang, sau một lượt trà, Phan Bội Châu nói:

-Tại hạ muốn đi tham quan phong cảnh của đồn Phồn Xương, có được không tướng quân?

Đề Thám nói:

-Được Phan tiên sinh hạ cố tới nơi xa xôi hẻo lánh này thật là vinh hạnh cho lão phu. Bây giờ lão phu mời tiên sinh và công tử đi thăm phong cảnh Phồn Xương.

-Đa tạ tướng quân.

(Còn nữa)

CVL