Huyện Hương Sơn chạy theo trục đường số 8, qua phà Linh Cảm xưa( nay đã xây cầu) lên đến xã Sơn Kim là hết vùng đất Hương Sơn. Hương Sơn là huyện miền núi, nhưng vùng thượng Hương Sơn người dân nuôi Hươu nhiều, vì trên đó gần rừng nên thức ăn cho Hươu dồi dào, phong phú, hơn nữa trên đó cao lụt dễ xây dựng chuồng trại và không lo ngập lụt.

      Hươu vốn dĩ là loài vật sống hoang dã, là dạng" yếu thế" trong rừng sâu giữa đại ngàn. Bởi vậy nó rất nhát, dù được con người thuần chủng hàng trăm năm nhưng nó sổng chuồng coi như mất. Nhớ hồi nhỏ trong sách lớp 4, lớp 5 gì đó có chuyện kể đại ý:" con Hươu và lão phú nông: khi con Hươu sổng chuồng, lão chạy theo và nhảy lên lưng con Hươu. Con Hươu cứ chạy thẳng vào rừng, lão biết không giữ được bèn cắt đứt  nhung con Hươu ăn. Vì nhung quá bổ nên về sau lão béo nứt da và lăn ra chết".

      Bởi vậy xây dựng chuồng trại phải kiên cố, tốt nhất bằng gỗ, có cửa ra vào thuận tiện cho thức ăn và chăm sóc. Hươu rất nhạy cảm- dị ứng những mùi vị lạ, như hàng xóm đắp đất san nền nhà là đàn Hươu đổ bệnh thậm chí chết, phụ nữ đến tháng" đèn đỏ" tuyệt đối không được lãng vảng quanh chuồng Hươu.

     Hươu chủ yếu ăn lá rừng, nếu có lá mít, lá cây giới,  những loại lá có nhựa trắng rất tốt cho Hươu. Với lợi thế gần rừng, đất đai rộng ngày nay người ta trồng cỏ voi, sắn........ cho Hươu ăn.

      Nhớ lại hồi xưa khoảng năm 90- 95 của thế kỷ trước, phong trào nuôi Hươu ở Hương Sơn- HT phát triển rầm rộ, nhưng do điều kiện kinh tế khó khăn nên 4 gia đình chung nhau nuôi một con Hươu, gọi là chung" một chân". Rồi có người đi đầu tư làm ăn lớn nuôi cùng lúc vài con, hồi đó nuôi vài con Hươu là làm ăn" lớn" lắm đó. Với kiểu làm ăn tự cung, tự cấp, họa hoằn có người mua vài lạng làm quà hoặc để sử dụng. Do nhung Hươu không có đầu ra, cung vượt cầu, nuôi Hươu lúc đó là gánh nặng cho mỗi gia đình nên họ bán đổ, bán tháo. Có lần tôi về quê có người nói vui" bây giờ bán một con Hươu giá không bằng bán một con chó".     

Hương Sơn nay đã đổi thay nhiều, bây giờ nuôi Hươu là thế mạnh, là kinh tế mũi nhọn của nhiều hộ gia đình. Một nhà nuôi 3- 5 con Hươu là bình thường, có nhà nuôi 30- 50 con, họ thực sự làm giàu từ nghề nuôi Hươu. Giá nhung Hươu những năm gần đây luôn dao động từ 11- 13 triệu/1kg. Bà con rất yên tâm về đầu ra cho nhung Hươu, vì ngoài bán lẽ ra, họ bán cho các công ty chuyên thu mua nhung Hươu- Nhung Hươu Hương Sơn đã có thương hiệu, là địa chỉ đáng tin cậy cho người tiêu dùng.

     Nhung Hươu là thuốc đại bổ, rất nhiều dinh dưỡng đặc biệt cho người già, người mới ốm dậy, cho người ốm nhom, trừ những người mập và có bệnh cao huyết áp không nên dùng. Khi dùng cũng phải điều độ kẻo như" lão phú nông" trong đoạn viết trên thì" lợi thì có lợi, nhưng răng chẳng còn".

     Tôi cũng như những người xa quê, muốn mua nhung Hươu bao giờ cũng điện thoại về quê nhờ bạn bè tìm kiếm trước. Với yêu cầu con Hươu đó phải khỏe mạnh, mới cắt đợt đầu và ăn cây cỏ tự nhiên, có như vậy chất lượng nhung mới tốt. Sau khi nhận được thông báo đã tìm được rồi, phải dặn gia chủ đăng ký mua. Về quê lên cắt nhung luôn, cắt xong khách và chủ cũng là bạn bè, là người quen, pha huyết nhung với rượu uống, đến lúc có độ phê" cơ bản" là về, cầm theo chai đựng huyết nhung pha rượu uống cùng bạn bè. Uống rượu nhung Hươu rất bổ- bổ do huyết nhung tốt đồng thời lúc cắt nhung có nhiều nhung pha trộn cùng huyết nữa. 

      Do nhung Hươu chủ yếu dạng đặc sền sệt màu trắng đục nên mau thối, bởi vậy khi cắt xong phải bỏ vào bao ni lông cho vào tủ lạnh ngay, còn tôi- tôi cho vào bọc ni lông có rượu cao độ dầm luôn về nhà mới cho vào thẩu.

     Nếu chung nhau mua nhung khi chia phải chẻ dọc từ trên xuống, như vậy mới đều. Còn cắt ngang thì có người có nhung nhiều, có người chỉ có phần sừng thôi. Ngâm nhung vào thẩu rượu- rượu phải trên 45 độ, nếu ngâm 2 lít rượu cho thêm 1/2 xị mật ong rừng thì rất tốt, mật ong nóng làm nhung mau tan, khi uống có vị ngọt, thơm đặc trưng của mật ong thì tuyệt vời. Nhung Hươu cũng có đát sử dụng, có người mua về cả cặp nhung bỏ vào thẩu thật đẹp để  chục năm, như vậy nhung sẽ biến chất, giảm tác dụng của nhung Hươu.

      Thịt Hươu rất ngon, khi con Hươu không sinh lời chủ nhà bán để thịt. Mua thịt Hươu về thái mỏng ướp hành, ruốc, sả( sả thái nhỏ)........ khoảng 30 phút, sau khi phi hành, mỡ, nghe mùi thơm ngào ngạt rồi cho thịt ướp vào xào lăn sẽ có một món ăn rất hấp dẫn, rất ngon và bổ dưỡng. Ở quê tôi đám cưới hoặc giổ vẫn có món đặc sản:" Thịt Hươu xào lăn".

      Tiếng lành đồn xa- Hươu và nhung Hươu Hương Sơn Hà Tĩnh trở thành thương hiệu cả nước đều biết đến, là địa chỉ đáng tin cậy cho người tiêu dùng.

Theo Chuyện làng quê