Hà Giang là tỉnh biên giới vùng cao phía Bắc Tổ quốc, diện tích tự nhiên 7.945,79 km2; có 277,5 km đường biên giới tiếp giáp với tỉnh Vân Nam và tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc), có 10 huyện và 01 thành phố, 193 xã, phường, thị trấn, trong đó có 07 huyện và 34 xã, thị trấn biên giới.

Trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, địa bàn biên giới tỉnh Hà Tuyên, nay là tỉnh Hà Giang là nơi diễn ra các trận đánh ác liệt, kéo dài từ tháng 02 năm 1979 đến ngày 31/12/1988, theo thống kê có 16 sư đoàn, 04 lữ đoàn, cùng lực lượng của địa phương tham gia chiến đấu bảo vệ tổ quốc.

Sau chiến tranh, Hà Giang là địa phương chịu hậu quả nặng nề do bom, mìn, các vật nổ còn sót lại; trên dọc tuyến biên giới tỉnh Hà Giang hiện nay còn khoảng 83.000 ha, trong đó vùng lõi khoảng 22.000 ha thuộc huyện Vị Xuyên, đây cũng là nơi có nhiều bộ đội hy sinh chưa tìm thấy hài cốt.

Theo thống kê của cơ quan chức năng, số liệt sỹ hy sinh trên địa bàn tỉnh là 4.266 liệt sỹ, đã quy tập được 3.077 liệt sỹ tính đến tháng 04/2024. Tổng số liệt sỹ cần tiếp tục tìm kiếm, quy tập là 1.189 liệt sỹ.

Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ - Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Hà Giang được thành lập theo Quyết định số 1382/QĐ-BQP ngày 20/04/2018 của Bộ Quốc phòng; Chỉ thị số 21/CT-BTL ngày 14/05/2018 của Bộ Tư lệnh Quân khu 2. Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ được biên chế quân số 18 đồng chí, gồm 04 đồng chí cán bộ và 14 đồng chí nhân viên. Đơn vị đóng quân tại thôn Nà Toong, xã Thanh Thuỷ, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang.

Do điều kiện địa hình phức tạp, thời gian kết thúc chiến tranh đã lâu nên quá trình tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ còn gặp nhiều khó khăn.

Tham gia cùng Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Hà Giang, chúng tôi mới thấu hiểu những khó khăn, vất vả mà các cán bộ, nhân viên Đội phải trải qua trong quá trình băng rừng, lội suối, bới đá, tìm khe trên hành trình tìm kiếm, đưa hài cốt liệt sỹ nơi chiến trường xưa "ra khỏi rừng."

Gần 20 người đi bộ hàng giờ, vai đeo balo dụng cụ, tay cầm gậy chống, lưng dắt "dao mèo," leo hết quả đồi này đến vách núi kia để đến được nơi có thể có hài cốt liệt sỹ. Khó khăn không chỉ hiện hữu trên đường khi nhiều nơi không thể gọi là đường, với đặc thù địa hình hiểm trở, nhiều đoạn, các cán bộ, nhân viên của Đội phải bò dọc theo vách núi đến điểm cao, có nơi phải làm tạm chiếc thang cơ động được ghép từ thân cây để leo vượt qua đá xám.

Thượng tá Nguyễn Văn Tân chính trị viên, Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ - Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Hà Giang cho biết, “rất nhiều đoàn phóng viên theo Đội lên quy tập ở những điểm cao nhưng chưa đoàn nào tìm thấy hài cốt liệt sỹ đúng thời điểm đó. PV Tạp chí điện tử Văn hoá và Phát triển đã có mặt tại cao điểm 211 thôn Giang Nam, xã Thanh Thủy lần này rất may mắn, Đội quy tập đã tìm thấy “nhiều mẫu sinh phẩm xương hộp sọ, xương chân, tay và nhiều bộ phận khác được xác định của một Liệt sỹ nằm dưới tảng đá lớn trong tình trạng rất tốt, thuận lợi cho việc xác minh danh tính”. Thật lòng, khi đến thực địa tại đây, chúng tôi mới hiểu sự ác liệt của chiến địa Vị Xuyên năm nào?. Thân thể đã hòa cùng đất đá biên cương.

Thôn Nà Toong có 19 hộ, 106 khẩu, gồm 06 dân tộc. Thanh Thuỷ là xã biên giới gồm 07 thôn, với 8.186 km đường biên, 13 cột mốc chính, 01 mốc phụ, có 02 thôn biên giới đó là, Thôn Giang Nam và Nậm Ngặt. An ninh chính trị ổn định.

Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Quân đội, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ trên địa bàn tỉnh Hà Giang luôn được quan tâm đầu tư kinh phí, phương tiện, lực lượng triển khai thực hiện. Từ khu thực hiện Đề án 1237 của Chính phủ năm 2013, hoạt động tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả quan trọng. Từ năm 2013 đến trước khi thành lập Đội đã tìm kiếm, quy tập được 64 hài cốt liệt sỹ.

Sau khi thành lập Đội đến nay đã quy tập được 141 hài cốt liệt sỹ và 01 mộ tập thể. Từ năm 2021 đến nay, đơn vị tập trung tìm kiếm trong vùng dự án 1.720 ha, trên địa bàn 03 xã: Thanh Thuỷ, Thanh Đức, Xín Chải huyện Vị Xuyên. Đến nay, đã kết luận địa bàn được 1.205/ 1.720 ha bằng 70,06%. Đến hết năm 2025, tìm kiếm hết 100% diện tích 1.720 ha.

Từ năm 2023 đến nay, phối hợp với 08 đơn vị rà phá thuộc Dự án 1.500 ha trên địa bàn xã Minh Tân, huyện Vị Xuyên và xã Tả Ván, xã Nghĩa Thuận huyện Quản Bạ để nắm tình hình địa bàn, lập hồ sơ, kết hợp tìm kiếm hài cốt liệt sỹ.

Năm 2024 tổ chức khảo sát, xác minh tìm kiếm hài cốt Liệt sỹ trên địa bàn tỉnh, tìm kiếm trong vùng dự án 1.720 ha với diện tích khoảng 415 ha, tại Thôn Nặm Ngặt, xã Thanh Thuỷ diện tích 50 ha do Sư đoàn 316 rà phá và 15 ha do Lữ đoàn 543 rà phá; tại Thôn Giang Nam, xã Thanh Thuỷ diện tích 20 ha do Bộ Tham mưu Quân khu 2 rà phá; thôn Nhìu Sang, xã Xín Chải và thôn Nậm Nịch, xã Thanh Đức diện tích 330 ha do Công ty Bom mìn 319 rà phá. Hết quý I/2024 đã tìm kiếm được trên dịch tích 100 ha và Quy tập được 12 hài cốt liệt sỹ.

Theo Trung tá Hoàng Vũ Dũng, Phó Đội trưởng - Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ - Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Hà Giang cho biết, “quá trình thực hiện nhiệm vụ đối với Đội gặp rất nhiều khó khăn bởi với quân số chỉ có 18 người mà diện tích tìm kiếm rộng, khối lượng công việc lớn, địa hình hiểm trở. Bên cạnh đó, sau nhiều năm, địa hình có phần nào thay đổi, thời tiết, khí hậu đã có những tác động lớn nên việc vùi lấp, sạt lở diễn ra khá nhiều, gây khó khăn cho công tác xác định và tìm kiếm. Cùng với đó, thời tiết tại khu vực này biến động nhiều, nắng mưa thất thường, sương mù dày đặc khiến công tác cơ động thực hiện nhiệm vụ gặp rất nhiều khó khăn”.

Địa hình hiểm trở là thế nhưng lo lắng lớn nhất của các anh là vật liệu nổ còn sót lại, mặc dù Đội tìm kiếm ở những nơi đã được rà phá bom, mìn. Theo chia sẻ của nhân viên Đội, nơi các liệt sỹ nằm xuống đa phần do đạn pháo, bom mìn gây ra, nên khu vực đó còn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm.

Hộp bánh, chai nước, bao thuốc lá được bày biện đơn sơ, nén nhang thơm được thắp lên cũng là lúc các cán bộ, nhân viên Đội bắt tay vào công việc tìm kiếm. Có những hang sâu, bề rộng chỉ khoảng 1m, lần lượt các anh thay nhau bò xuống, thứ duy nhất phát sáng dưới lòng hang tối chỉ có ánh đèn pin le lói, không gian chật hẹp, thiếu khí, nhưng các cán bộ, nhân viên Đội vẫn cần mẫn hàng giờ cần mẫn, tỉ mỉ xới từng bay đất đá để tìm kiếm.

“Dù vất vả như vậy nhưng đối với anh em trong Đội, niềm vui lớn nhất là tìm thấy các anh, đưa các anh trở về, khi ấy, mọi mệt mỏi đều tan biến hết nhưng cũng không ít lần, anh em trong Đội phải về "tay trắng," cảm xúc lúc đó rất hụt hẫng, nặng lòng”. Một nhân viên của Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ chia sẻ.

Thượng tá Nguyễn Văn Tân - Chính trị viên, Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ - Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Hà Giang cho biết thêm, “với địa hình hiểm trở, vách đá treo leo, đi bộ đã khó mà các cán bộ, nhân viên còn phải đào xới từng diện tích nhỏ lại càng trở lên khó khăn hơn. Không còn cách nào khác, các cán bộ, nhân viên Đội phải kiên trì dùng sức người vì máy móc không thể đưa lên được”.

Sau  06 năm thành lập, Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Giang vẫn giữ nguyên nếp sinh hoạt, mỗi khi tìm kiếm, đưa được các liệt sỹ trở về nhà chờ, mâm cơm cúng các anh lại được bày biện đàng hoàng trước mỗi bữa ăn. Dù đơn sơ, giản dị nhưng điều đó thể hiện tâm niệm uống nước nhớ nguồn, ghi nhớ công lao to lớn mà các anh hùng liệt sỹ đã anh dũng nằm xuống để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc.

"Việc tìm thấy các anh là niềm vinh dự và tự hào đối với chúng tôi, đó là trách nhiệm của lớp người kế tiếp cha anh, những người đã hy sinh để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc." Một nhân viên khác trong Đội tìm kiếm chia sẻ thêm.

Mặc dù, Chiến tranh đã lùi xa hơn 40 năm nhưng nỗi đau còn ở lại với những thân nhân của các liệt sỹ chưa được tìm kiếm, quy tập. Theo Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Giang, hơn 4.266 liệt sỹ đã ngã xuống và hiện còn 1.189 hài cốt liệt sỹ cần tìm kiếm, quy tập. Đó là trăn trở của không chỉ riêng Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ, của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh, mà còn là nỗi đau đáu của toàn gowin99 .

Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Giang tiếp tục chỉ đạo cán bộ, chiến sỹ, nhân viên quán triệt tốt các nghị định, quy định của cấp trên để triển khai nghiêm túc, chặt chẽ công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ. Đồng thời, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh phối hợp với Hội Cựu chiến binh, các đơn vị tìm thông tin chính xác nhất nhằm tìm kiếm, quy tập hài cốt các liệt sỹ ở chiến trường xưa đạt hiệu quả cao nhất.

Vượt mọi địa hình khó khăn, hiểm trở, vượt qua những điều kiện khắc nghiệt của thời tiết, hằng ngày, các cán bộ, nhân viên Đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hà Giang vẫn miệt mài băng rừng, lội suối, leo núi, trèo đồi để đi tìm kiếm hài cốt liệt sỹ còn nằm lại nơi chiến trường xưa.