Sau ba ngày Tết, quê rộn ràng với mùa lễ hội Đình làng từ xưa đã trở thành thông lệ. Trong suốt thời gian này, hoa xoan nở rộ khắp nơi, mang đến mùi thơm quyến rũ hòa quyện vào hương trầm, hương lúa, và hoa cải. Tiết trời lạnh giá trở nên ấm áp và đặc sắc hơn nhờ hương thơm của hoa xoan. Quê hương tôi thật sự là "mùa thơm" của cả một mùa xuân.
Ngôi làng cổ Túy Loan của tôi nằm ven dòng sông Túy uốn lượn, ôm trọn ngôi làng với đình làng, cây đa, bến nước, cùng với dãy đồi thấp bao quanh phía Tây và cánh đồng Túy Loan và Bàu Thị phía Nam (Hòa Vang - Đà Nẵng). Hương đồng cỏ nội đầu xuân tại quê hương tôi đậm đà hơn, với hàng xoan cổ thụ nở hoa trắng tỏa hương ven bờ ao vào tháng Giêng.
Hoa xoan có vẻ đẹp bình dị, tuy nhiên lại tỏa mùi hương thơm nồng nàn, mang đến sức mạnh vô hình để níu giữ hồn tôi. Mỗi khi trở về làng, tôi vừa thân quen, vừa mới mẻ và thú vị. Mùi hương của làng trãi qua bốn mùa, mỗi mùa đều đặn thay đổi rồi trở lại trong dòng chảy bất tận của thời gian. Tình yêu của tôi dành cho quê nhà ngày càng nung nấu. Tôi càng ngây ngất và thơ mộng hơn với mùa hoa xoan, hoa bưởi, hoa cải… thơm lừng.
Ra Giêng, khi mưa đã qua, không khí ấm áp hơn và dường như cũng báo trước sự nóng nực của mùa hè. Hàng xoan cổ thụ ven cánh đồng làng nở hoa trắng tinh khiết và tỏa hương thơm ngất ngây. Trên đường làng, mặt nước dưới ruộng đã lấp lánh, tràn ngập những cánh hoa xoan trôi đi theo cơn gió thoảng. Một mùa hoa xoan lại về, nhìn đám con nhà quê chơi trò đám giỗ, bán buôn với hoa xoan, người ta lại bồi hồi nhớ về những kỷ niệm đẹp của tuổi thơ.
Hoa xoan là một loại hoa của miền quê, nở vào mùa xuân sau một mùa đông dài. Cây xoan có những thân, cành gầy guộc, khẳng khiu nhưng khi đến mùa nảy lộc, hoa xoan lại đâm chồi nẩy lộc và nở hoa tạo nên một cảnh quan đẹp mắt. Hoa xoan có màu tím dịu nhẹ, những bông hoa nhỏ xinh như chiếc loa kèn nhỏ được xếp từ vô số cánh hoa. Hoa xoan có mùi thơm nồng đặc trưng, khi nở tỏa mùi thơm, thu hút lũ ong bướm kéo nhau về để vờn hoa, hút mật.
Hoa xoan làm bạn với bờ sông, với góc vườn, ven mênh mông đồng lúa. Cây xoan dẻo dai, chất phác, khỏe khoắn, mộc mạc, sần sùi như người dân quê. Mỗi mùa hoa xoan nở, không khí xung quanh trở nên đặc trưng, dễ nơi mô có được. Từng cành hoa xoan nở bung ra, tạo nên cảnh vật đẹp như trong cổ tích, đặc biệt với những đứa trẻ ở miền quê.
Nhớ mùa hoa xoan năm ấy, tôi đã tặng người yêu cũ của mình cái vương miện kết bằng hoa xoan để đội trên đầu, và giờ đây tôi đã đến thăm mộ cô ấy và tặng hoa xoan để tưởng nhớ vềnhững mùa hoa xoan thương nhớ cũ bởi khi mùa hoa xoan đến, tôi lại nhớ về người yêu cũ của mình và những ký ức đẹp của tuổi đã qua.
Rồi, thời gian qua nhanh như “bóng câu cửa sổ”. Mới đó mà giờ đây mái tóc tôi đã lên màu sương khói bởi những mùa xuân qua quá vội để tôi bùi ngùi nhớ đến một thời khắc đã đi qua. Có đêm tôi chợt thấy trong giấc mơ bóng dáng em đang thấp thoáng dưới gốc xoan già khi chiều về nghiêng nắng trong tiết xuân sang.
Và, bây giờ khi mùa xuân đang về tôi lại nhớ da diết ngày xưa khi ngồi bên em bên bờ sông vắng của bến xưa với nỗi buồn cô quạnh. Không biết gốc xoan nầy có già cỗi tàn tạ theo năm tháng hay vẫn như ngày xưa, vẫn nở những đóa hoa tím dịu dàng thoảng hương thơm ngát trong tiết “sương sa” mịt mù nhân ảnh. Và, “Tháng Chạp đi qua trong vội vã / Để tháng Giêng ta nhớ bạn ngậm ngùi / Bước tới bến xưa tìm hương cũ / Trong màn xoan rụng gió heo may…”./.
Và nhà thơ Hồng Giang đã viết bài thơ có tựa đề : “Tháng ba về” với lời thơ giàu cảm xúc sau đây:
“Tháng ba về tím ngắt sắc hoa xoan
Nỗi nhớ lại ngập tràn trong nỗi nhớ
Thấy không em xuân vẫn còn trăn trở
Câu thơ tình viết dở mãi mong manh
Tháng ba về từng sợi nắng giăng mành
Mưa bụi vương chòng chành làn tóc rối
Phút bên nhau dường như là rất vội
Hương bưởi thơm trên “mái tóc hẹn thề”
Tháng ba về hoa gạo đỏ đường đê
Anh xa rời làng quê vào quân ngũ
Chiếc khăn tay gói "hương thầm" nhắn nhủ
Bụi trường chinh ấp ủ hẹn ngày về
Tháng ba về gió vẫn lạnh tái tê
Mẹ bạc tóc gánh câu thề xưa cũ
Áo sờn vai Cha đêm dài không ngủ
Nửa mùa xuân lam lũ góc quê nghèo
Tháng ba về vần thơ chửa kịp gieo
Mùi hương Bưởi...
Bay theo..
Về nơi ấy!”
