Cái bếp đun, nơi mà Táo quân ngự trị đã từng tiến hoá từ đồ đất đến đồ sắt rồi đến điện-ga. Thời đồ đất đã chấm dứt vào những năm đầu thập kỷ 1970. (Tác giả nói chuyện quê nhà ở một vùng xứ Bắc). Mỗi bếp được hình thành bởi một bộ ba vị bằng đất nặn gọi là “ba ông đầu rau”. Cũng không hiểu sao gọi là đầu rau mà không phải “đầu đất” hay “đầu thịt”.
Đất nặn ba ông đầu rau phải lựa đất sét dẻo quánh, mịn và được luyện kỹ. Ba vị hình dáng, kích thước giống nhau phảng phất dáng cậu cóc, sao cho ngồi vững trên nền đất bằng. Sau khi nặn thì để khô nơi không có nắng gắt sao cho khi khô không bị nứt nẻ là dùng được.
Thường thì một vị bên trong được đặt cố định, hai vị hai bên thường xuyên được xê dịch tuỳ theo cỡ nồi đặt bên trên. Suốt quá trình hoạt động cho đến ngày bỏ đi, ba ông táo chỉ xám xì chứ không chín đỏ như gạch nung, chứng tỏ lửa rơm hay củi tuy "lâu ngày cũng bén" chỉ đạt đến một độ nóng nhất định chưa đủ biến ba ông đầu rau thành gốm.
Việc sử dụng ba ông đầu rau cũng lắm bi hài. Xê dịch không khéo thì nồi bên trên bị đổ, bị tụt là thường xuyên. Đun xong không dọn bếp sạch sẽ thì ông bà hoả đến thiêu trụi bếp cũng không hiếm. Tuy nhiên khi đun bếp thì người đun không bao giờ quên có thứ gì đó nướng trong bếp, khi thì củ khoai, miếng sắn, con tôm, con muỗm.
Đương thời với Táo quân đầu đất là bộ đánh lửa bằng diêm hay sang hơn là chiếc bật lửa dùng viên đá lửa nhỏ bằng hạt gạo với túm bông tẩm xăng hay dầu hoả. Gặp ngày trời nồm có khi quẹt hết nửa hòm diêm mà chưa có lửa. Dùng bật lửa đánh đá cũng không khá gì. Khi hết đá, khi khô xăng.
Ông cụ xóm tôi đun bếp rạ giữa ngày hè nóng nực, chiếc bật lửa bị kẹt. Ông tháo ra sửa nhưng vô ý làm rơi cái lò xo chỉ to hơn que tăm nên loay hoay bới đám rơm, tro để tìm. Vừa bực bội, vừa nóng bức. Thằng cháu đích tôn chừng 4 – 5 tuổi đang chơi bên ngoài bỗng chạy vào ôm chặt lấy cổ:
- Ông ơi ! Ông nướng gì đấy ?
Cáu tiết, ông cụ gắt:
- Nướng cái con "***". Ra ngoài chơi !
Thằng bé lon ton chạy ra ngõ. Lát sau nó đứng từ xa réo vào:
- Ông ơi ! Ông nướng "con ***" đã chín chưa ?
Nay thằng bé đã trở thành ông chủ cửa hàng chuyên bán bếp từ, bếp hồng ngoại với nồi chiên không dầu. Hình ảnh ba ông táo quân đầu đất nó chưa kịp biết vì khi nó hỏi ông nội vụ nướng c** thì ông đã dùng bếp kiềng tức ông táo thời đồ sắt .
Chuyện làng quê
