Chuyện tình người H'mong trên đỉnh Tà Xùa
Thế là bọn mình quen nhau được ba năm rồi đấy. Ngày quen cũng giống như cái đông này và cái lạnh này. Bụng mình còn nhớ mà, khi con Chuột rừng ngủ dậy muộn không muốn đi ăn ngô, làm mấy con đại bàng chả thèm trốn lượn trên những đám mây nữa, lũ nó ghét phải chờ, bỏ đi chỗ khác rồi...
Ờ... Biết nó cũng lâu lâu rồi đấy. Khi lên nương, thấy cái tóc trên đầu nó ướt ướt, cái tóc ở mắt nó nặng nặng chảy nước, là cái bụng nhớ ghê! Mình điện thoại cho nó ra chỗ này nói chuyện. Chuyện yêu đấy, phải dùng Pao thôi, giờ thuơng nhau rồi, ném Pao cho nhau thì nói chuyện dễ hơn ...
Giọng A Xà cứ lúc trầm lúc bổng, kể rằng đã quen người con gái này tính ra là ba mùa rẫy. Năm nay, cái rét cũng độ mươi ngày, có ngày có cái gió lạnh và có cái mưa bay, đè cả cái tóc trên mắt xuống, nên nhìn cái gì cũng nhòa nhòa. Thế nên, làm cái bụng nó nhớ ghê, nhớ bạn gái mà.
Họ hẹn nhau ra mé đỉnh núi, ném Pao cho nhau để nói chuyện. Chuyện về mấy cây rừng đã cứng, những nương ngô mấy mùa trước đã khô, cần người hái về, rồi chuyện cả tiếng chim Họa mi đất đang hót ở tận tít trên triền núi cao tìm bạn tình, cứ réo rắt, véo von mãi. Họ cứ tung và nói, làm quả Pao ấm cả lên, vừa nói chuyện, vừa xoay xoay người rồi lại quay lưng. Cứ nói cứ tung, và cái bụng của hai đứa vui lắm. Nhìn từ xa, họ đứng trong sương, giống như đôi chim đang gật gù, thi thoảng họ lại cất cao lời ca cho nhau, nghe mà ấm áp.
Tết năm của người H'Mong đã qua rồi. Mùa nước đổ lại sắp về. Cái mưa nó về bất chợt lắm. Cái gió thì cứ đập vào vách nứa mà lạnh chả ngủ được. Ngủ một mình lạnh lắm.
Lần này Mùa A Xà muốn đi ném Pao nói chuyện, nói với người con gái nó thương rằng.... Mùa này là A Xà đi kéo vợ đấy. Kéo người con gái đã thương về nhà A Xà. Họ hẹn nhau đến ngày đó, giờ ấy khi con gà nó rúc đầu vào cánh, thì A Xà rủ thêm hai hay ba đứa bạn nữa đến chỗ hẹn người yêu kéo về. Nhớ phải chờ, không được sai đâu. Theo anh về nhà, bạn anh cũng giúp đưa em về. Không đau đâu mà sợ, nhưng em nhớ phải khóc đấy, kêu lên vài tiếng để cho cả bản biết, báo tin vui mà.
Họ yêu nhau như lũ chim rừng, đến với nhau là thế đấy… Nhẹ nhàng như đám cây rừng và về bên nhau sống chung một nhà như chim về tổ.
Kéo vợ là tục lệ lâu đời của người H'Mong, giống như lũ chim rừng, ầm ĩ lắm, vui cái bụng lắm.
Trai gái H'Mong quen nhau, yêu nhau, kéo nhau về nhà, rồi chàng trai mới quay lại xin phép bố mẹ cô gái làm lễ cưới. Đấy là phong tục xa xưa nhiều đời của người H'Mong sống trên đỉnh Tà Xùa Bắc Yên Sơn La này đấy.