Việt Nam đang đứng thứ 3 trong ASEAN, sau Thái Lan và Indonesia, ngang bằng với Singapore và Phillipine về quy mô thị trường TMĐT. Hội thảo này được xem là một sự kiện đầu tiên trong việc nhìn nhận lại những nhu cầu nhân lực và tuyển dụng năm 2022, để có định hướng đào tạo trong những năm tới, tầm nhìn đến năm 2030.

Đầu ra chất lượng còn thiếu hụt lớn
Theo Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2022 của VECOM, tới nay đã có 36 trường đào tạo ngành, gần 40 trường đào tạo chuyên ngành và khoảng 60 trường đào tạo học phần TMĐT nhưng hoạt động đào tạo TMĐT tại các trường đại học còn gặp nhiều trở ngại, bao gồm những trở ngại về giảng viên, học liệu, chương trình đào tạo, hợp tác giữa các trường, gắn đào tạo với thực tiễn…
Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Ngọc Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Điện tử Việt Nam chia sẻ trong 10 năm qua, có nhiều lứa sinh viên ngành TMĐT của các trường đại học ra trường, nhưng trên thực tế lĩnh vực này vẫn thiếu nhân lực. Cùng với sự phát triển thần tốc của TMĐT trong những năm gần đây, sự thiếu hụt về nhân lực đã qua đào tạo trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.

Theo Sách trắng thương mại điện tử Việt Nam của Cục TMĐT và Kinh tế số, tăng trưởng quy mô TMĐT của Việt Nam trong vòng 5 năm trở lại đây đều ở mức cao, có những năm lên tới 25 - 30%. Cùng với đó, khảo sát về TMĐT hàng năm của Cục TMĐT và Kinh tế số cũng cho thấy, nhu cầu mua sắm trực tuyến đang ngày một tăng cao, tới 74,8% người dùng internet tham gia mua sắm trực tuyến.
Chia sẻ tại Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) Lại Việt Anh, chính điều này đã thúc đẩy doanh nghiệp tăng cường chuyển đổi số, từ đó khiến nhu cầu về nhân lực thương mại điện tử tăng mạnh. Theo đó 64% doanh nghiệp ưu tiên tuyển dụng nhân sự được đào tạo về công nghệ thông tin và TMĐT. Đồng thời bà cung cấp thêm dữ liệu từ cuộc theo khảo sát của cơ quan này, cho thấy chỉ có 30% nhân sự tại các công ty thương mại điện tử ở Việt Nam được đào tạo đúng chuyên ngành.

"Nhiều chuyên gia đánh giá sức bật và tốc độ tăng trưởng của Việt Nam rất cao, có phần nhỉnh hơn Indonesia. Trong đó, Việt Nam có nhân lực trẻ tuổi, năng động, khả năng ứng dụng công nghệ số cao, điều này tạo thuận lợi cho việc đào tạo nhân lực trong thương mại điện tử" - bà Việt Anh nhấn mạnh.
Theo các chuyên gia, việc đào tạo thương mại điện tử hiện còn nhiều khó khăn, trong đó có thể kế đến sự thiếu hụt của lực lượng giảng viên tại các trường đại học, đặc biệt là các trường mới mở ngành đào tạo về TMĐT. Cùng chia sẻ về vấn đề này, Trưởng ban hợp tác của VECOM Đoàn Quốc Tâm cho biết, nhiều trường đại học mới tiếp cận chuyên ngành này mong muốn nhận được sự trao đổi, giúp đỡ về giảng viên, đào tạo giảng viên và các học liệu từ các trường đại học lớn, đi đầu trong công cuộc tiếp cận và đào tạo TMĐT.

Đánh giá thực tế nhu cầu của nhà tuyển dụng, bà Vũ Thị Minh Tú, Giám đốc đối ngoại của Lazada Việt Nam, cho biết nhu cầu nhân lực thương mại điện tử tại Việt Nam đang tăng nhanh, cung không đủ cầu. Doanh nghiệp buộc phải tuyển cả những ngành khác liên quan đến lĩnh vực kinh tế này như ngành quản trị kinh doanh…

Cùng đại diện nhà tuyển dụng, ông Trần Mạnh Cường, chuyên gia đào tạo và phát triển nguồn nhân lực của công ty công nghệ Sapo, bộc bạch rằng khi tuyển dụng sinh viên ngành thương mại điện tử vào làm việc, hầu như Sapo phải thực hiện đào tạo lại toàn bộ. Doanh nghiệp từng gặp khó khi năng lực của các nhân sự đã qua đào tạo trường lớp vẫn không đáp ứng được yêu cầu thực tế của thị trường.
Cái bắt tay nối dài vì nguồn nhân lực chất lượng cao
Tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực thương mại điện tử chất lượng cao dễ dẫn tới sự chênh lệch giữa đào tạo và nhu cầu ứng dụng thực tiễn tại doanh nghiệp. Khiến cả người được tuyển dụng và doanh nghiệp tốn thêm thời gian, công sức, tiền bạc để đào tạo lại. Vì vậy, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các doanh nghiệp và trường đại học để có hướng tiếp cận gần thực tế công việc cho sinh viên.
VECOM đã đưa ra một số đề xuất như: cần khảo sát định kỳ tình hình đào tạo thương mại điện tử tại các cơ sở giáo dục đại học và cơ sở giáo dục nghề nghiệp; xây dựng mạng lưới các cơ sở đào tạo; bồi dưỡng giảng viên... Đồng thời, tổ chức định kỳ các hội thảo khoa học về đào tạo TMĐT; đào tạo và cấp chứng nhận một số học phần TMĐT; tiếp tục thành lập và nâng cao hiệu quả hoạt động của các câu lạc bọ sinh viên TMĐT; tổ chức cuộc thi toàn quốc về TMĐT; nhanh chóng nâng cao chất lượng học liệu TMĐT; đẩy mạnh hoạt động định hướng nghề nghiệp, phổ biến tuyên truyền về ngành TMĐT...

Để đạt được 2 mục tiêu trong Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2021 – 2025 gồm 50% cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp trển khai đào tạo TMĐT; có 1 triệu lượt doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cán bộ quản lý nhà nước, sinh viên… được đào tạo kỹ năng ứng dụng TMĐT, bà Việt Anh kiến nghị: "Cần áp dụng mô hình kết nối 3 bên gồm cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước, các hiệp hội, tổ chức để cùng nhau nâng cao chất lượng đào tạo, với tính ứng dụng cao, phù hợp với các nhu cầu thực tế của doanh nghiệp".
Tại hội thảo trên các chuyên gia cho rằng cần tăng cường phối hợp đào tạo giữa doanh nghiệp và nhà trường. Đa số các trường đại học cho rằng việc liên kết đào tạo này là cách tốt – đây là chìa khóa để nâng cao chất lượng nhân lực thương mại điện tử. Do đó các trường rất vui mừng khi các doanh nghiệp, VECOM tham gia, bắt tay với doanh nghiệp trong hoạt động này. Bên cạnh đó, việc hợp tác chia sẻ kinh nghiệm đào tạo giữa các trường cũng được cho là cách để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Ngay tại Hội thảo Đào tạo Thương mại điện tử 2022, ban tổ chức sự kiện đã công bố mạng lưới các cơ sở đào tạo thương mại điện tử trên cả nước để cùng chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao chất lượng đào tạo./.