Sau ngày thống nhất đất nước khoảng mấy năm, công việc bận rộn quá, mãi cô mới thu xếp xin nghỉ phép để đi tìm người mẹ đã bặt tin mấy chục năm, theo lời chỉ dẫn của bà bác (chị họ của mẹ) cũng là người nhận nuôi cô khi bố cô mất trong một vụ tai nạn giao thông.

Nơi cô đến là một thị xã nhỏ thuộc một tỉnh nam Trung bộ. Cô xuống tàu, cái nắng hanh hanh vàng với những cơn gió nhẹ, bầu trời cao trong xanh hơn. Cô hít một hơi dài để trấn tĩnh, gió thổi tung mái tóc bồng bềnh của người con gái đẹp. Mồ hôi ra tay lạnh toát, cô hồi hộp với cuộc gặp sắp tới. Cô có cha mẹ mà coi như mồ côi vậy. Mẹ cô trong một chuyến đi cất hàng trên mạn ngược đã không trở về nữa. Không tin tức, không một lời nhắn nhủ để lại nhưng bố cô vẫn kiên trì hỏi han, tìm kiếm vợ mà vẫn bặt bóng chim tăm cá. Gà trống nuôi con vất vả, đến một ngày bố cô bị tai nạn giao thông cũng bỏ cô mà đi nốt. Một người chị họ của mẹ thương tình mang cô về nuôi cùng với đàn con nheo nhóc của mình.

Sau 1975, bà bác nghe người làng ở trong Nam về quê nói đã bắt liên lạc được với mẹ cô. Theo lời họ kể, họ cho cả địa chỉ để có dịp chị vào chơi với em. Hóa ra mẹ cô còn sống và lưu lạc tận trong nam. Mải lan man với những suy nghĩ cô chợt nhớ không hỏi bác liệu mẹ có nghe về đứa con gái bé bỏng năm xưa không nhỉ.

Hỏi thăm hai lần cô cũng đã tìm thấy địa chỉ cần tìm. Ngôi nhà hai tầng xinh xắn nằm giữa những tán cây xanh trông thật mát mắt. Ra mở cổng cho cô là một người phụ nữ trung niên có dáng dấp dịu dàng và đẹp đôn hậu. Cô nói có bức thư của người họ hàng gửi cho bà chủ nhà từ đất Kinh Bắc xa xôi.

Người phụ nữ nhận là chủ nhà, ngỡ ngàng nhìn cô gái trẻ đứng trước mặt, nét mặt thân quen quá, cô xinh đẹp với nụ cười hiền lành. Bà mở thư xem ngay trước mặt cô. Một thoáng mừng rỡ với ánh mắt lấp lánh niềm vui, bà nhoẻn miệng cười, nụ cười rạng rỡ và thân thiết.

Cô được mời vào nhà uống nước, chuyện trò với bà, mọi người trong nhà đi vắng cả. Trên tường đối diện chỗ cô ngồi treo bức ảnh người phụ nữ đó với một người đàn ông (có lẽ là chồng) và ba đứa trẻ. Một gia đình hạnh phúc với vẻ viên mãn trên khuôn mặt người đàn ông cũng đã cứng tuổi.

Cô được mời ở lại ăn cơm cùng bà. Bữa cơm với đầy đủ các món tươm tất. Bà tự tay gỡ cá cho cô ăn, gắp thức ăn đầy bát và cứ giục cô ăn hoài. Ánh mắt bà âu yếm nhìn lên mái tóc xoăn tự nhiên của cô có những lọn tóc nhỏ xoăn xoăn nơi trán giống hệt bà. Đôi mắt, cái sống mũi, cái miệng chả khác gì bà. Bà rơm rớm nước mắt, lén quay đi không để cô nhìn thấy.

Ăn uống xong, hai người ngồi đối diện uống nước, nói chuyện. Bà hỏi han chuyện gia đình của cô. Bà xúc động nghẹn ngào khi đón tấm ảnh từ tay cô. Trong ảnh là một phụ nữ còn rất trẻ dắt tay một đứa bé gái. Bà xem đi, xem lại bức ảnh mà không chán. Bà xin phép vào trong nhà; một lúc lâu trở ra với đôi mắt đỏ hoe. Bà điềm tĩnh nói với cô rằng: "Cảm ơn cô đã ghé thăm, bức thư của cô là nhầm người, nhầm địa chỉ". Rằng cái người phụ nữ trong thư nhắc đến là mẹ cô chẳng liên quan đến bà, có nhẽ là trùng tên chăng! Có một cái chung là cô với bà có cùng quê với nhau, quê hương quan họ với những liền anh liền chị và câu hát níu chân người thương "người ơi, người ở đừng về!". Ngoài ra bà không biết gì hết.

Cô gái sững sờ, cô không ngờ câu chuyện lại chuyển hướng như vậy! Một thoáng bối rối trong ánh mắt, nụ cười gượng gạo như mếu, bà ta dúi vào tay cô một chút tiền để mua đồ về làm quà cho người thân vì nay mai cô về đất Bắc để đi làm rồi. Cô từ chối tấm thịnh tình của bà và xin phép ra về...

Sau này, cô gái lập gia đình với một người con trai cùng quê. Hạnh phúc ấm êm với người chồng yêu thương nhất mực và hai đứa con thơ, cô đã nguôi ngoai chuyện cũ và thông cảm cho mẹ mình. Vâng, chắc chắn bà là mẹ cô. Bà không đủ can đảm để nhận lại người con khi xưa bà đã bỏ rơi để chạy theo người đàn ông ấy. Tưởng rằng hương lửa mặn nồng, hóa ra gã cũng chỉ là một tên sở khanh, mặc bà cô đơn giữa cuộc đời để chạy theo bóng hồng khác. Khó khăn lắm bà mới có cuộc sống tạm gọi là hạnh phúc với người chồng khá luống tuổi và ba đứa con. Hôm ấy bà đã lặng lẽ đứng khóc sau cánh cửa nhìn theo bóng dáng người con gái của mình đi khuất.

Cuộc đời mỗi người mỗi cảnh ngộ, chẳng ai giống ai. Người mẹ nào cũng yêu con nhưng có người tình yêu mù quáng làm mờ mắt, họ đã cư xử không phải với chồng con mình. Quãng đời còn lại lương tâm họ chắc cũng day dứt lắm!

Theo Chuyện quê