Xi gà được Bách khoa toàn thư mở Wikipedia định nghĩa là là một loại thuốc lá được sấy khô và bó, quấn chặt thành từng điếu theo dạng điếu thuốc cuộn nguyên bó. So sánh với thuốc lá thì xì gà thường có kích thước lớn hơn, lá thuốc lá trong xì gà thường để nguyên không thái, vỏ bọc bên ngoài của một điếu xì gà cũng chính là lá thuốc lá.

Xì gà được trồng và sản xuất với số lượng lớn ở Brasil, Cameroon, Cuba, Cộng hòa Dominica, Honduras, Indonesia, México, Nicaragua, Philippines và các vùng phía Đông Hoa Kỳ. Xì gà La Habana là một trong những loại xì gà có chất lượng hàng đầu trên thế giới, Có mặt trên 150 quốc gia và trở thành một biểu tượng của đất nước Cuba, đây là mặt hàng xa xỉ của những người thuộc tầng lớp quý tộc, điều đặc biệt là những điếu xì gà Cuba nổi tiếng được sản xuất bằng phương pháp thủ công.[1] Thuật ngữ xì gà trong tiếng Việt được phiên âm từ tiếng nước ngoài là "cigar" từ ngày bắt nguồn từ tiếng nguyên thủy sikar trong tiếng Yucatec Maya có nghĩa là khói, hút và sau đó qua tiếng Tây Ban Nha, nó được biến âm thành cigarro và cigarra có nghĩa là thuốc lá.

Việc làm ra điếu xì gà cũng rất kỳ công. Theo thông tin từ trang Vua xì gà, quy trình trồng và làm ra điếu xì gà là cả một quá trình. Công việc trồng xì gà được bắt đầu vào hai tháng nóng nhất trong năm là tháng 6, 7 và kéo dài 9 tháng. Đầu tiên là việc chuẩn bị đất để gieo hạt. Khu vực miền Tây Cuba là nơi có đất tốt nhất để trồng xì gà. Trước khi gieo hạt, đất phải được cày bừa tơi nhiều lần và bắt buộc phải cày bằng trâu để tránh nén đất. Sau đó hạt được gieo và phủ rơm lên trên, khi hạt nảy mầm sẽ được cấy cho đến khi đạt đến chiều cao nhất định thì sẽ được ngắt mầm để tập trung cho việc phát triển lá. Sau 40 ngày lá có thể được thu hoạch, nhưng mỗi một cây chỉ được phép ngắt 2-3 lá, khi ngắt lá phải ngắt từ dưới lên trên, lá bé được ngắt trước và chúng được sử dụng để làm những điếu xì gà mini. Sau mỗi lần ngắt lá như vậy lại phải đợi thêm một vài ngày mới có thể tiếp tục, việc thu hoạch lá xì gà ở mỗi cây có thể kéo dài đến cả tháng.

Để cuốn được một điếu xì gà cần hai loại lá: Lá cuốn ngoài cùng là loại lớn, mỏng và được trồng trong nhà. Lá liên kết và lá làm lõi được trồng ngoài trời, tuy là cùng một cây nhưng lại có đặc điểm khác nhau tùy theo vị trí của lá trên cây. Kể từ lúc lá được thu hoạch cho đến khi đạt tiêu chuẩn có thể dùng để cuốn xì gà, lá thuốc sẽ phải trải qua một quy trình khác gồm 6 giai đoạn, những giai đoạn này sẽ quyết định hương vị, chất lượng của điếu xì gà, do đó sự cẩn thận, tỉ mỉ đến từng li và kinh nghiệm lâu năm của người nông dân là rất cần thiết. Lá thuốc sau khi thu hoạch sẽ chuyển đến kho sấy. Kho sấy xì gà được làm bằng gỗ có mái lợp bằng lá cọ khô – một loại cây đặc trưng và có rất nhiều ở Cuba. Sau khi được chọn lọc kỹ lưỡng, lá thuốc được buộc thành từng cặp bằng một loại chỉ đặc biệt lên những dàn gỗ trong kho, những lá đã khô sẽ được chuyển lên cao hơn. Người ta phải thường xuyên kiểm tra nhiệt độ và độ ẩm trong kho để đảm bảo chất lượng của lá. Những lá để làm vỏ ngoài được hạ xuống vào buổi sáng sớm khi nhiệt độ chưa cao để tránh gãy lá.

Khi lá thuốc đã khô, người nông dân bắt đầu giai đoạn cho lên men, lá được buộc thành từng bó 30-50 lá và phủ vải bên ngoài, từng bó lá sẽ được đặt vào những thùng phuy bằng gỗ. Đây là quá trình lên men tự nhiên kéo dài trong 30 ngày. Nhiệt độ trong nhà sẽ được kiểm tra thường xuyên, nếu cao quá 35 độ thì thùng phuy sẽ bị bỏ đi, lá thuốc được lấy ra lau và để thoáng gió sau đó sẽ được lên men trong một thùng khác. Do nhiệt độ giữa đống lá thuốc tăng cao, hơi ẩm, nhựa, nicotin và chất ammonia được giải phóng dần. Nếu lên men ở nhiệt độ cao hơn sẽ làm cho lá có màu đậm hơn, hương vị đậm và gắt hơn, còn nếu nhiệt độ quá cao sẽ làm hỏng lá thuốc. Trong quá trình lên men này, các bó lá thuốc sẽ được đảo từ dưới lên trên, được làm ẩm bằng hơi nước nếu cần thiết. Đây là quá trình quan trọng, quyết định chất lượng của điếu xì gà. Lá thuốc lên men chưa đủ sẽ làm điếu xì gà hay tắt và có vị đắng rất khó chịu. Ngược lại nếu lên men quá lâu sẽ làm cho điếu thuốc trở nên nhạt nhẽo. Sau khi được lên men lần thứ nhất, lá thuốc sẽ được chọn lọc qua ba tiêu chí: kích thước, màu của lá và kết cấu để sử dụng vào những mục đích khác nhau. Ví dụ như lá để cuốn bên ngoài cùng sẽ được quan tâm đặc biệt. Những lá lớn nhất, tốt nhất được dùng để làm lá liên kết phần lõi thuốc. Lá liên kết có tác dụng tạo ra hình dáng của điếu xì gà. Lõi thuốc được tạo thành bởi ba loại lá: phần trong cùng của lõi làm từ những lá thuốc được hái từ ngọn cây, cháy chậm và là điểm nhấn trong hương vị của điếu xì gà. Loại lá thứ hai được hái từ phần giữa của cây, hương vị của thuốc có được là nhờ loại lá này. Ngoài cùng là lá dẫn lửa tốt, được hái ở phần thấp nhất của cây. Sau giai đoạn chọn lọc, lá thuốc làm lõi và liên kết chuẩn bị để lên men lần thứ hai. Giai đoạn lên men cuối cùng này được thực hiện cẩn thận hơn, thời gian lâu hơn và cách thức cũng khác. Từng bó lá sẽ được xếp chồng lên nhau trên những kệ bằng gỗ, bên trên được phủ lá palma. Giai đoạn này kéo dài 1-3 tháng, tùy theo loại xì gà sẽ được sản xuất Trong giai đoạn này, bất cứ một sơ xuất nào cũng có thể làm hỏng toàn bộ số lá đã được kỳ công lựa chọn, quan trọng nhất là độ ẩm để lá có thể lên men tốt. Hằng ngày từng chồng lá sẽ được phun một lượng nước nhất định để duy trì độ ẩm, bước cuối cùng là rũ lá và chuyển sang khu làm thoáng. Tại đây lá thuốc được treo 4-5 tiếng với độ ẩm là 95%. Trước khi được dùng để cuốn, lá thuốc sẽ được tách sống. Lá thuốc được xếp chồng lên nhau theo kích thước lớn, nhỏ; những lá đã hỏng sẽ được dùng làm lõi. Lá cuốn ngoài cùng sẽ được tách toàn bộ phần sống lá, còn lá liên kết sẽ chỉ tách một phần tư. Để tách được sống lá, người thợ thủ công sẽ dùng một miếng kim loại có hình chiếc móng tay nhẹ nhàng tách sống và kéo rời ra khỏi lá, làm sao cho lá thuốc không bị rách. Tách sống xong, lá thuốc sẽ được xếp thành từng bó 25 chiếc và được ép phẳng. Giai đoạn cuối cùng là cuốn thành điếu xì gà hoàn chỉnh. Đây là cả một nghệ thuật và được thực hiện bởi những nghệ nhân.

Để trở thành một nghệ nhân cuốn xì gà, đầu tiên họ phải thử việc 2 năm. Nếu được đánh giá tốt sau khi thử việc, họ phải làm thêm ít nhất là 6 năm nữa để nắm vững kỹ thuật và học về xì gà. Quá trình đào tạo nghệ nhân cuốn xì gà có thể kéo dài tới 20 năm. Mỗi một nghệ nhân có thể cuốn 60-100 điếu xì gà mỗi ngày, tùy theo kích thước. Họ cũng được trả lương cao hơn các lao động khác, ngoài ra được thưởng 2 điếu xì gà hảo hạng mỗi ngày. Ở Cuba hiện nay hầu hết những nghệ nhân cuốn xì gà là phụ nữ vì sự khéo léo. Có câu chuyện vui về xì gà ở Cuba, những điếu xì gà có được hương vị đặc biệt là do được cuốn trên đùi của những thiếu nữ tuổi từ 15 đến 18 và những chiếc lông tơ đã bám vào lá xì gà tạo nên mùi thơm quyến rũ.

Nhiều chuyên gia y tế cho rằng, xì ga mang lại nguy cơ mắc bệnh hiểm nghèo rất cao. Nguồn tin từ Thế Hùng (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho biết, với suy nghĩ hút xì gà ít độc hại hơn thuốc lá, cùng với việc coi hút xì gà là thể hiện thú chơi đẳng cấp, nhiều người đã lầm tưởng về tác dụng của nó.

Trên thực tế, cả hai loại đều làm từ thuốc lá nhưng quy cách khác nhau, cách hút cũng khác nhau. Nhiều người chuyển từ hút thuốc lá sang xì gà vì trông “sành điệu” hơn, và cũng hi vọng chúng ít độc hơn. Thông thường thuốc lá khác với xì gà ở kích thước và loại lá thuốc được sử dụng. Ngoài ra, khác với khói thuốc lá, khói thuốc xì gà thường không được hít vào. Thuốc lá có kích cỡ bằng nhau và chứa gần 1 g (hỗn hợp) lá thuốc lá không qua lên men, được cuốn lại bằng giấy. Trong khi đó hầu hết các loại xì gà được sản xuất chủ yếu bằng một loại thuốc lá qua lên men, và được quấn bằng lá thuốc lá, chứa từ 1-20 g thuốc, tùy loại. Hút xì gà cỡ lớn (5-20 g) có thể mất từ 1 đến 2 tiếng mới hết một điếu, trong khi đó chỉ mất cỡ 10 phút để xong 1 điếu thuốc.

Khói thuốc xì gà, giống như khói thuốc lá, chứa các hóa chất gây độc và gây ung thư có hại cho cả người hút thuốc và người không hút thuốc. Khói thuốc xì gà thậm chí có thể độc hơn khói thuốc lá, vì một số lý do sau: - Mức độ gây ung thư cao hơn: Trong quá trình lên men để làm xì gà đã tạo ra nồng độ nitrosamine cao gây ra ung thư. Các hợp chất này được thải ra khi hút xì gà. Nitrosamine trong khói xì gà cao hơn trong khói thuốc lá. - Nhiều hắc ín hơn: Đối với mỗi g thuốc lá trong xì gà khi hút vào thì có nhiều chất hắc ín gây ung thư hơn là trong thuốc lá. - Mức độ độc hại cao hơn: Lá thuốc dùng để cuộn xì gà có độ xốp ít hơn giấy cuộn thuốc lá. Vì vậy, điếu xì gà thường không được đốt cháy hoàn hảo như thuốc lá. Và kết quả là, khói thuốc xì gà có nồng độ chất độc cao hơn khói thuốc lá. Hơn nữa, hấu hết các loại xì gà có kích cỡ lớn hơn, nhiều thuốc hơn thuốc lá, do vậy thời gian hút thuốc lâu hơn dẫn đến việc tiếp xúc với các chất độc hại hơn cũng dài hơn (bao gồm cacbon monoxit, hydrocarbon, amoniac, cadmium và các chất khác).

Hút xì gà gây ra ung thư vòm miệng, thanh quản, thực quản và phổi. Và cũng có thể gây ra ung thư tủỵ. Hơn nữa, với những người hút xì gà hàng ngày, đặc biệt là những người khi hút thuốc thường hít khói vào sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và các bệnh về phổi khác. Những người hút xì gà và hút thuốc lá thường xuyên có nguy cơ mắc bệnh đối với khoang miệng và ung thư thực quản ngang nhau. Càng hút nhiều thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Mặc dù những người hút xì gà có tỷ lệ ung thư phổi, bệnh mạch vành và bệnh phổi thấp hơn so với những người hút thuốc lá, nhưng tỷ lệ mắc bệnh này vẫn cao hơn so với những người không hút xì gà. Tất cả những người hút thuốc lá và xì gà, dù có hít vào hay không, thì cũng đều trực tiếp sử dụng môi, miệng, lưỡi, cổ họng và thanh quản để hút thuốc, tiếp cận với các chất độc hại và các chất gây ung thư. Ngoài ra, khi nước bọt chứa các hóa chất trong khói thuốc bị nuốt vào thì thực quản sẽ là cơ quan tiếp xúc trực tiếp với chất gây ung thư. Những phơi nhiễm này có thể giải thích cho những nguy cơ ung thư miệng và thực quản thường gặp ở những người hút xì gà và người hút thuốc lá.

Thủ phạm gây nghiện là nicotine. Ngay cả khi bạn không hít khói thuốc vào thì nó vẫn có thể đi vào cơ thể trực tiếp từ phổi hoặc hấp thụ qua niêm mạc miệng. Một điếu xì gà có thể cung cấp một lượng nicotine bằng một hộp thuốc lá, và tất nhiên gây nghiện cho người hút. Mối nguy của việc hút xì gà thường xuyên thậm chí có thể cao hơn những gì nghiên cứu chỉ ra vì các nhà nghiên cứu không thể đo được dữ liệu về mối nguy của những người thi thoảng mới hút xì gà. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những người trước kia hút thuốc lá điếu có nguy cơ tổn thương cao hơn, có lẽ vì họ thường hít sâu vào phổi khói xì gà.