Phát biểu tại hội thảo, TS. Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cho rằng, nhóm vật tư nông nghiệp là các sản phẩm đầu vào của sản xuất nông nghiệp. Trong đó, phân bón là loại vật tư nông nghiệp quan trọng số một đối với sản xuất nông nghiệp, chiếm tỷ trọng cao nhất trong giá thành của trồng trọt. Ngành trồng trọt hiện đang chiếm từ 64 - 68% trong tổng giá trị sản xuất của toàn ngành nông nghiệp.

Theo số liệu báo cáo của Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ NN&PTNT), tính đến hết năm 2020, Việt Nam có 841 nhà máy sản xuất phân bón với tổng công suất sản xuất 39,25 triệu tấn/năm. 24.349 sản phẩm phân bón lưu hành tại Việt Nam đã được công nhận. Đồng thời, có 380 doanh nghiệp tham gia trực tiếp vào nhóm sản phẩm vi sinh nông nghiệp phục vụ lĩnh vực trồng trọt, bao gồm: phân bón hữu cơ và hữu cơ vi sinh, thuốc sinh học bảo vệ thực vật.

Thống kê của Bộ NN&PTNT cũng cho biết, xuất khẩu vật tư nông nghiệp trong tháng 08/2023 đem về 207 triệu USD, tăng 13,3% so với tháng 08/2022. Lũy kế 8 tháng, kim ngạch xuất khẩu vật tư nông nghiệp đạt 1,32 tỷ USD, giảm 21,9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong khi đó, nhập khẩu nhóm ngành hàng này trong 8 tháng tiêu tốn 4,72 tỷ USD, giảm 12,8% so với cùng kỳ năm 2022. Như vậy, xét về nhóm các mặt hàng vật tư nông nghiệp, Việt Nam đang nhập siêu tới 3,4 tỷ USD. Riêng về phân bón, trong 7 tháng năm 2023 cả nước xuất khẩu 942.576 tấn phân bón các loại, tương đương 391,05 triệu USD. Cũng trong 7 tháng năm 2023, lượng phân bón nhập khẩu cả nước đạt gần 2,01 triệu tấn, trị giá trên 674,81 triệu USD. Như vậy, lượng phân bón nhập khẩu hiện vẫn cao gấp hơn 2 lần so với xuất khẩu.

Tuy nhiên, một thực trạng đang tồn tại là chế tài xử phạt các vi phạm về sản xuất kinh doanh vật tư nông nghiệp còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Việc áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về vật tư nông nghiệp trong thực tế sản xuất, quản lý chưa nhiều. Nhân lực, cơ sở vật chất, trong thiết bị và kinh phí phục vụ công tác quản ký vật tư nông nghiệp chưa được quan tâm đúng mức.

Phó Chủ tịch Tổng hội NN&PTNT Việt Nam khiến nghị, nhiệm vụ trước hết là phải thúc đẩy tăng sản xuất vật tư nông nghiệp trong nước, từ đó giảm giá bón vật tư nông nghiệp tới tay người nông dân. Đề nghị các đơn vị sản xuất và kinh doanh phân bón uy tín trong nước nỗ lực sản xuất và cung ứng tối đa ra thị trường các sản phẩm phân bón chất lượng cao nhất.

"Cần kiến nghị Quốc hội cho sửa càng sớm càng tốt phần quy định về sản xuất và kinh doanh phân bón tại Luật thuế 71 (Luật số 71/2014/QH13 ngày 26/11/2014 về sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế). Nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước và các tổ chức có liên quan trong việc kiểm soát chất lượng vật tư nông nghiệp”, ông Ngọc đề xuất.

Tại Hội thảo, Ông Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế, đề xuất giải pháp siết chặt quản lý chất lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, ngành Nông nghiệp cần phối hợp với Cục Quản lý thị trường tỉnh, Sở Khoa học- Công nghệ và các đơn vị liên quan tổ chức tập huấn văn bản quy định của pháp luật về quản lý sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp cho các tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất, kinh doanh; nâng cao nhận thức, kiến thức pháp luật về sản xuất, kinh doanh cũng như tác hại của việc sản xuất, kinh doanh hàng vật tư nông nghiệp giả, kém chất lượng; tăng cường thông tin, tuyên truyền giúp nông dân, người tiêu dùng nhận biết, phân biệt được những sản phẩm thật - giả, sản phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ…; khuyến cáo bà con nông dân sử dụng các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật có trong danh mục, ưu tiên sử dụng phân bón hữu cơ sinh học, phân bón vi sinh; thuốc bảo vệ thực vật sinh học, thảo mộc... không sử dụng sản phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ; tăng cường kiểm tra, kiểm soát đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp nhằm kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm như: Không có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; không có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của hàng hóa, nhãn hàng hóa, niêm yết giá; việc thực hiện các quy định về chất lượng hàng hóa, chứng nhận, công bố hợp quy…

Bên cạnh đó, ngành Nông nghiệp cần hướng dẫn nông dân tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc sinh học; tận dụng rác thải hữu cơ trong sinh hoạt để ủ thành phân hữu cơ; ứng dụng công nghệ vận hành hệ thống tưới nước và phân bón nhỏ giọt tự động trên các loại cây trồng, mô hình công nghệ cao; chú trọng hướng dẫn các trang trại chăn nuôi tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có (cám, ngô, bã đậu, rau xanh, phụ phẩm nông nghiệp...) thay thế một phần nguồn thức ăn hỗn hợp mua từ thị trường; tăng cường hợp tác công tư sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học, sử dụng phân bón tiết kiệm nhằm hướng đến một nền nông nghiệp xanh, an toàn và nâng cao giá trị nông sản; thường xuyên kiểm tra, rà soát các cửa hàng kinh doanh vật tư nông nghiệp, không để tình trạng đầu cơ, trữ hàng tạo khan hiếm giả tạo để kiếm lời.

Tại hội thảo, nhiều chuyên gia cũng kiến nghị cần thúc đẩy tăng sản xuất vật tư nông nghiệp trong nước, từ đó giảm giá bán vật tư nông nghiệp tới tay nông dân. Tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ để vừa giảm chi phí sản xuất đồng thời giúp bảo vệ đất, nâng cao chất lượng sản phẩm. Chủ động đấu tranh, xử lý các hành vi, vi phạm trong sản xuất, kinh doanh phân bón, thuốc BVTV. Tiếp tục sửa Nghị định về chế tài xử phạt vi phạm về sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp theo hướng tăng mạnh để đủ sức răn đe các vi phạm về lĩnh vực này.