Ngô Thừa Ân tên chữ là Nhữ Trung, hiệu Xạ Dương Sơn Nhân, sinh năm Canh Thân 1500, quê ở Sơn Dương, phủ Hoài An (ngày nay thuộc tỉnh Giang Tô). Ngô Thừa Ân là con của một người lái buôn nhỏ chuyên bán chỉ màu, đồ thêu.

Ngay từ thuở nhỏ, Ngô Thừa Ân đã nổi tiếng là thông minh, học giỏi, nhưng khi lớn lên, ông lại lận đận với con đường khoa bảng. Ông đi thi nhiều lần nhưng đều bị đánh trượt, mãi đến năm 1543 khi đã 43 tuổi, ông mới đỗ “Tuế cống sinh”, và sau đó làm Thừa Lại ở huyện, nhưng không được bao lâu thì ông phải bỏ việc về nhà, vì ông không chịu được nhục nhã phải vào luồn ra cúi.

Về sau này, Ngô Thừa Ân được tiến cử giữ chức trong kinh vương phủ, chuyên coi việc lễ nhạc và văn thơ, nhưng công việc này ông cũng chỉ làm được vài năm. Và khi đã ngoài 50 tuổi, ông đã quyết định về quê sinh sống, và sống cuộc đời ẩn dật, trong thời gian còn lại của đời mình từ lúc đó, Ngô Thừa Ân chuyên vào việc viết văn, chủ yếu là viết truyện thần tiên kỳ quái. Vì ngay từ thời còn bé, ông đã ham mê thể loại truyện này.

Cuối cùng sau một thời gian miêt mài biên soạn viết lách vất vả, do nhà nghèo lại không có con cháu phục vụ nên mọi việc rất khó khăn đối với ông. Tuy cuộc sống vất vả khổ cực, nhưng cuối cùng ông đã biên soạn sáng tác ra nhiều tác phẩm văn học có giá trị cao, trong đó nổi bật nhất là bộ tiểu thuyết trường thiên bất hủ Tây Du Ký.

Tây Du Ký được Ngô Thừa Ân hoàn thành khi ông đã ngoài 70 tuổi. Ngoài Tây Du Ký, Ngô Thừa Ân còn viết Vũ Đỉnh Chí, đây cũng là một bộ truyện chí quái, và nhiều tác phẩm văn thơ khác. Về sau này các truyện của Ngô Thừa Ân viết được tập hợp lại thành Xạ Dương tiên sinh tồn cảo (gồm bốn quyển), nhưng cho đến ngày nay các bộ sách đó đã bị thất lạc, và tác phẩm còn lại duy nhất của Ngô Thừa Ân là bộ Tây Du Ký.

Nội dung chính của Tây Du Ký được bắt đầu từ một câu chuyện có thật: Nhà sư trẻ Đường Huyền Trang, thời vua Đường Thái Tông (599 – 649), vào năm 628, Đường Huyền Trang đã một mình sang Ấn Đô xin kinh phật, đường đi dài 5 vạn dặm, vượt qua tất cả 128 nước lớn nhỏ, và thời gian cả đi và về hết đúng 17 năm. Vào năm Ất Tỵ 645, Trần Huyền Trang đã đem được kinh phật về cho vua Đường Thái Tông. Câu chuyện có thật đó vốn dĩ đã mang màu sắc huyền thoại, và được truyền tụng trong dân gian, lâu ngày nó trở thành truyền thuyết, và được thần thoại hóa.

Đến thời kỳ nhà Tống (960 – 1279), những nghệ nhân kể chuyện đã phát triển câu chuyện trên thành một câu chuyện hoàn chỉnh, và về sau này đến thời Ngô Thừa Ân đã dựa vào đó để làm nền tảng cho bộ tiểu thuyết Tây Du Ký . Đến thời kỳ nhà Nguyên (1279 – 1368) lại xuất hiện bộ Tây Du Ký bình thoại, ngoài ra trong tạp kịch đời Nguyên cũng đã xuất hiện một số vở kịch về đề Tây Du, và đến thời nhà Minh, Ngô Thừa Ân đã dày công thu thập truyền thuyết, dã sử dựa vào tác phẩm vốn có trước đó, phát huy thiên tài sáng tạo, hoàn thành bộ tiểu thuyết trường thiên Tây Du Ký, với toàn bộ cốt truyện bao gồm 100 hồi.

Tây Du Ký là một bộ tiểu thuyết lớn đồ sộ của Ngô Thừa Ân, nội dung  của truyện Tây Du Ký, gồm toàn những truyện thần tiên, yêu tinh ma quỷ, diêm vương, Quan âm bồ tát, và cuối cùng là thầy trò Đường Tăng đã vượt qua được 81 kiếp nạn và đem được kinh phật về nước Đại Đường. Truyện Tây Du Ký dựa trên sự tưởng tượng phong phú táo bạo và đa dạng, nhưng nó đã thu được sự cuốn hút lôi cuốn của người đọc.

 Cuối đời nhà Minh, đầu thời nhà Thanh, xuất hiện Hậu Tây Du Ký, nhưng chưa rõ tác giả là ai. Nhưng trước khi Hậu Tây Du Ký ra đời thì tác giả của bộ Tây Du Ký đã mất vào năm Tân Tỵ 1581, hưởng thọ 81 tuổi. Ngày nay Tây Du Ký được lưu truyền rộng rãi và nó được dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau trên thế giới. Với công sức biên soạn bộ tiểu thuyết Tây Du Ký – Một trong tám bộ tiểu thuyết trường thiên bất hủ của tiểu thuyết Minh – Thanh. Ngô Thừa Ân xứng đáng là một trong những tác gia lỗi lạc xuất sắc của văn học Trung Quốc.